Kostka Rubika 5x5x5 - Kostka Profesorska

Oryginalna kostka 5x5 mimo mocno spopularyzowanej nazwy nie została wynaleziona przez twórcę kostki 3x3 - Ernő Rubika.
Pierwsza masowo produkowana kostka tej wielkości została opatentowana w 1981 roku w Niemczech, przez niemieckiego wynalazcę Udo Krella.
Model ten najpierw trafił do masowej sprzedaży w Hong Kongu w 1983 roku. W tym samym roku kostka trafiła pod nazwą Rubik's Wahn do niemieckich sklepów pod firmą Ideal Toys.
W latach 90tych została ona rebrandowana jako Professor's Cube.

Mimo ogromnej popularności mniejszych modeli, a co za tym idzie ogromnej pośredniej i bezpośredniej kampanii marketingowej, kostka 5x5 długo nie zyskiwała na popularności, głównie przez użycie obiektywnie bardzo słabego, niestabilnego i ciężko chodzącego mechanizmu, który pierwotnie był rozciągnięciem kostki 3x3 o dodatkowe warstwy.
Już w 1999 roku Chen Sen Li, twórca firmy East Sheen opatentował własny model 5x5 o znacznie lepszych osiągach od poprzednika. Kostka odznaczała się znacznie mniejszą wagą, wyższą stabilnością i dużo lżejszym porównaniem, jedynym jej mankamentem było zastosowanie mechanizmu bez sprężyn z bardzo ostrymi krawędziami, co oznaczało praktycznie nieistniejące ścinanie zakrętów.

Przełom dokonał się najpierw w 2004 roku przez opatentowanie zaprojektowanych już w 1985 roku mechanizmów do kostek 2x2-11x11 przez Panagiotisa Verdesa - ojca współczesnych kostek speedcuberskich.
Mechanizm odznaczał się prostotą zarówno w wykonaniu jak i produkcji, oraz integralną stabilnością wynikającą z odwrócenia wcześniejszego sposobu utrzymywania się części, szczególnie centrów. Różnica polegała na wytworzeniu wypustek zewnętrznych dookoła środków, które bezpośrednio trzymały wszystkie warstwy centrów. Krawędzie wraz z rogami w tej wersji były dociskane przez wszystkie wewnętrzne warstwy, utrzymując się podstawami znajdującymi się głęboko w kostce. Zapewniło to ogromny wzrost stabilności, wraz z ogromnym zwiększeniem możliwości ścinania zakrętów, zmniejszania masy i umożliwiania modyfikacji.
Pierwsze kostki stosujące ten mechanizm to V-cube 5x5, 6x6 i 7x7 wypuszczone w 2008 roku przez firmę Verdes Innovations, założoną przez syna twórcy, Konstantinosa Verdesa.
Ich premiera doprowadziła do ogromnej poprawy czasów w kostce 5x5 - ze średniej 1:35.04 Takayukiego Ookusy w marcu 2008 roku do średnie 1:16.75 Dana Cohena raptem rok później. Po drodze jeden z rekordów świata w tej kategorii przypadł do Polski - średnia 1:21.05 - mój.
Wybitność tej premiery doprowadziła nie tylko do użycia mechanizmu V-cube jako standard, ale też dodania kategorii 6x6 i 7x7 do oficjalnych zawodów WCA już w 2009 roku - najwcześniejszej możliwej dacie.

Obecnie po wielu latach zmian, wielu udanych i nieudanych modelach, kostki 5x5 są na szczycie swoich osiągów, stosunkowo niedaleko osiągnięcia perfekcji. Mimo stosunkowo wolno implementowanych udoskonaleń mechanizmów i jakości wtryskoform to ich kumulacja jest widoczna jako przepaść, nawet w przypadku porównania modelu budżetowego do pierwotnego, np. MoFangJiaoShi MeiLong 5x5 Magnetic do V-cube 5x5.
MeiLong jest prawie dwukrotnie lżejszy, posiada magnesy, wielokrotnie lepsze ścinanie, zarówno wsteczne jak i normalne, nie wymaga żadnego docierania oraz jest ponad 2x tańszy.
Tym niemniej jednak nie umywa się on do obecnych flagowych kostek, do których można zaliczyć obecnie:
MoYu AoChuana WR M - mimo premiery w 2019 roku, czyniąc ją dość starym modelem, nadal jest to topowy model, często uznawany za top 1.
X-man Design Hong Ball-Core UV - pierwsza kostka 5x5 z podwójną magnetyzacją (Ball-Core), poza tym jest kosmetyczną modyfikacją legendarnego Valka 5M.
GAN 562 Frosted i UV - pierwsze, wyjątkowo udane 5x5 od GANa. Posiadają podwójną magnetyzację, dobrą stabilność i ścinanie.
DaYan Nezha Medium i Strong - pierwsze 5x5 od DaYana, odznaczające się niską wagą i dobrymi osiągami, z jedną wadą będącą średnim ścinaniem zakrętów.

Obecne rekordy świata w kostce 5x5 zostały ustanowione przez Maxa Parka - 32.52s single i 34.76s średnia z pięciu.
Polski zawodnik Tymon Kolasiński posiada natomiast oba rekordy Europy, plasując się na świecie tuż za Parkiem - 32.98s single i 37.27s średnia z pięciu - na GANie 562 Frosted.